شروع آموزش نسل ۴ و ۵ از دانشگاه یا آموزش و پرورش؟

به گزارش دفتر رسانه و ارتباطات هضت استادی بسیج اصفهان، دکتر ناظمی‌زاده مسئول بسیج اساتید دانشگاه مالک اشتر، در قالب طرحی شکل‌گیری نسل‌های آموزشی با نقاط ضعف و قوت و خروجی‌های آن را مورد بررسی و تحلیل قرار داده است، نتیجه‌گیری حاکی از این است که شروع آموزش نسل ۴ و ۵ بایستی با برنامه‌ریزی مناسب، گام‌به‌گام و با لحاظ ارزش‌های فرهنگی و مذهبی کشورمان، با سبکی مشابه مکتب خانه‌های قدیمی را در مدارس اجرا نمود و افرادی دارای خلاقیت و نواوری به جامعه تحویل داد.

ناظمی زاده پیاده سازی طرح در سطح دانشگاه را نیز مورد اشاره قرار داد و تصریح کرد: . به دستور سردار دکتر تقی زاده ریاست محترم دانشگاه صنعتی مالک اشتر پیاده سازی آموزش نسل چهارم و پنجم در دانشگاه صنعتی مالک اشتر اجرا شده است.

1. مقدمه: شکل‌گیری نسل‌های آموزشی با نقاط ضعف و قوت و خروجی‌های آن

دکتر ناظمی‌زاده در مقدمه اظهار کرد: سیستم آموزشی در طول سال‌ها با ظهور فناوری تکامل یافته است و در این راستا نسل‌های آموزشی از آموزش ۱٫۰ (اواخر قرن ۱۸)، آموزش ۲٫۰ (اوایل قرن ۲۰)، و آموزش ۳٫۰ (اواخر قرن بیستم) به آموزش ۴٫۰ و ۵ (اکنون) رسیده است که نسل‌های آموزشی به گونه‌ای هم دوره با ظهور انقلاب‌های صنعتی متناظر نیز بوده است، این استاد بسیجی در ادامه نسل‌های آموزشی را به ترتیب زیر تشریح کرد:  

آموزش نسل ۱٫۰

بیانگر اولین کلاس‌های تدریس تشکیل شده است و از ویژگی‌­های بارز آن: شاگرد و استادی در کلاس‌ها، تدریس و حافظه‌سپاری دانشجو، مرجع علمی بودن استاد و منفعل بودن شاگرد بوده است.

آموزش نسل ۲٫۰

در این نسل آموزش که بسیاری از کلاس‌های متداول امروزی دانشگاه و مدارس ایران از این نسل محسوب می­شود، ویژگی‌های بارز عبارتست از: تدریس زمان­ بندی شده و ارزیابی نسبی با دیگر دانشجویان با استفاده از امتحانات نهایی، استفاده از منابع رسمی در دروس و محور بودن تدریس استاد، منفعل بودن دانشجو و امتحان محور بودن، ارائه آموزش محض.

آموزش نسل ۳٫۰

این نسل آموزش که در برخی دانشگاه‌های برتر کشور تا حدودی اجرا می­ شود، آموزش با هدف تولید دانش است. در این نسل آموزش علاوه بر آموزش محض، پژوهش نیز در اولویت قرار گرفته و استاد به عنوان هدایت کننده و در برخی موارد مشاور مطرح می­ شود، ظهور جستجوهای اینترنتی و انجام پروژه‌های درسی در این نسل از آموزش وجود دارد.

آموزش نسل ۴٫۰ و ۵

با ظهور انقلاب صنعتی چهارم و ظهور تکنولوژی‌های نظیر اینترنت اشیاء، هوش مصنوعی، محاسبات ابری و …، نسل جدیدی از آموزش بر مبنای استفاده از تکنولوژی‌های ایجاد شد که شامل نسل ۴ و ۵ می­ شود. آموزش نسل چهارم دارای ویژگی نظیر دانشجو محور، خلاقیت محور، یادگیری ترکیبی مجازی و حضوری، آموزش مداوم در هر زمان و مکان، افزایش تفکر انتقادی و خلاقانه، کاربرد فناوری‌های نوین نظیر واقعیت مجازی و .. در آموزش، پروژه محور بودن تدریس، حل علمی معضلات منظقه‌ای و … است.

2. اهمیت و ضرورت آموزش نسل ۴ و ۵

پیشرفت تکنولوژیک بشریت و انقلاب‌های صنعتی متعدد، باعث بروز فناوری‌هایی مانند هوشمندسازی، دیجیتال‌سازی، اینترنت اشیا، واقعیت مجازی‌سازی و … شده و لذا برای همگامی با این پیشرفت‌های صنعتی، سبک و نسل آموزشی قدیمی بایستی با چشم‌اندازی واقع‌گرایانه و آینده‌نگر بازنگری شوند. دانشجویان و دانش‌آموزان باید بتوانند بر توانایی‌های مورد نیاز فناوری‌های پیشرفته تسلط پیدا کنند. لذا پیدایش آموزش نسل چهارم و پنجم مبنایی شد تا دانشجو به جای آموزش محض، به یادگیری فردی و خلاقانه بر مبنای اطلاعات در دسترس بپردازد. 

در آموزش نسل چهارم و پنجم، دوره‌های کوتاه مدت تخصصی به همراه دوره‌های آموزش جانبی نظیر کارآفرینی و تفکر خلاقانه به دانشجویان ارائه می­ شود تا در نهایت فارغ التحصیلان توانایی ارائه راه حل‌های نوآورانه برای چالش‌های اجتماعی فعلی و آینده هستند.

لذا اهمیت آموزش نسل چهارم و پنجم به عنوان آموزشی تعاملی، خلاقیت محور، پروژه محور، قادر به حل معضلات منطقه ­ای، دانش­جو محور و … بسیار نمایان است.  این نسل آموزش نیز دارای چالش­ هایی نظیر توانایی استفاده از تکنولوژی‌ها توسط استاد و دانشجو، آموزش‌های جانبی به منظور تدریس تعاملی، وقف دادن این نسل از آموزش با مشخصه‌های فرهنگی و اجتماعی جامع هدف و … هست که البته این چالش‌ها قابل رفع و مزایای آموزش نسل نوین بسیار فراتر است.

لازم به ذکر است بار دیگر مولفه ­ها و ویژگی‌های آموزش نسل چهارم و پنجم را بیان کنم:

• آموزش اصلی مهارت محور به همراه دوره‌های کوتاه مدت تخصصی و آموزش جانبی شامل تفکر انتقادی، خلاقیت و نوآوری است
• کلاس‌های درس دارای چیدمان کنفرانسی و دورهمی بوده و استاد به عنوان یک همکار در کلاس مشارکت دارد
• روش‌های یادگیری تعاملی و دانشجو محور و شامل کلاس‌های مجازی و حضوری است
• آموزش میتنی بر حل چالش، تمرین و ارائه مسئله در کلاس است
• فناوری‌ها نظیر اینترنت اشیا، واقعیت مجازی، واقعیت افزوده و … به عنوان ابزار کمکی در آموزش مطرح است
• چت بات­ها، نرم افزارهای معلم خصوصی و تدریس‌یار و ربات‌های مجازی به عنوان کمک آموزشی دانشجو استفاده می‌شود
• آزمایشگاه‌ها و کتابخانه‌های مجازی در سطح دانشگاه و در دسترسی دانشجو قرار می‌گیرد
• رنگ آمیزی، معماری و نور کلاس‌ها به منظور ایجاد فضایی صمیمی تر و شادتر تغییر می­کند

• 3. جایگاه آموزش نسل ۴ و ۵ در دنیا

  بنابر تحقیقات انجام شده، آموزش هدفمند و متناسب با فرصت‌های شغلی، باعث ارتقای شغل، درآمد و سلامت افراد می‌شود. آموزش نوین و آموزش‌های نسل چهارم و پنجم در دانشگاه‌های برتر جهان به مرور اجرا شده است. بسیاری از مولفه‌های آموزش نسل چهارم و پنجم در این دانشگاه‌ها پیاده‌سازی شده است و برخی از دانشگاه‌های امریکا نیز گام‌های جدی در ایجاد دانشگاه در دنیای مجازی متاورس نموده‌اند.

  از طرفی در سطح آموزش و پرورش نیز، کشورهای اروپایی اقدام به پیاده‌سازی گام به گام آموزش نوین نموده‌اند. کلاس‌های آموزشی با ابزارهای پیشرفته نظیر واقعیت مجازی و افزوده در این کلاس‌ها به منظور تجسم بهتر و آموزش واقعی‌تر گسترش یافته است