توسط مسئول بسیج اساتید دانشگاه مالک اشتر بررسی و تحلیل شد؛

شروع آموزش نسل ۴ و ۵ از دانشگاه یا آموزش و پرورش؟

مسئول بسیج اساتید دانشگاه مالک اشتر، در قالب طرحی شکل‌گیری نسل‌های آموزشی با نقاط ضعف و قوت و خروجی‌های آن را مورد بررسی و تحلیل قرار داده است، نتیجه‌گیری حاکی از این است که شروع آموزش نسل 4 و 5 بایستی با برنامه‌ریزی مناسب، گام‌به‌گام و با لحاظ ارزش‌های فرهنگی و مذهبی کشورمان، با سبکی مشابه مکتب خانه‌های قدیمی را در مدارس اجرا نمود و افرادی دارای خلاقیت و نواوری به جامعه تحویل داد.

به گزارش دفتر رسانه و ارتباطات هضت استادی بسیج اصفهان، دکتر ناظمی‌زاده مسئول بسیج اساتید دانشگاه مالک اشتر، در قالب طرحی شکل‌گیری نسل‌های آموزشی با نقاط ضعف و قوت و خروجی‌های آن را مورد بررسی و تحلیل قرار داده است، نتیجه‌گیری حاکی از این است که شروع آموزش نسل ۴ و ۵ بایستی با برنامه‌ریزی مناسب، گام‌به‌گام و با لحاظ ارزش‌های فرهنگی و مذهبی کشورمان، با سبکی مشابه مکتب خانه‌های قدیمی را در مدارس اجرا نمود و افرادی دارای خلاقیت و نواوری به جامعه تحویل داد.

ناظمی زاده پیاده سازی طرح در سطح دانشگاه را نیز مورد اشاره قرار داد و تصریح کرد: . به دستور سردار دکتر تقی زاده ریاست محترم دانشگاه صنعتی مالک اشتر پیاده سازی آموزش نسل چهارم و پنجم در دانشگاه صنعتی مالک اشتر اجرا شده است.

  1. مقدمه: شکل‌گیری نسل‌های آموزشی با نقاط ضعف و قوت و خروجی‌های آن

دکتر ناظمی‌زاده در مقدمه اظهار کرد: سیستم آموزشی در طول سال‌ها با ظهور فناوری تکامل یافته است و در این راستا نسل‌های آموزشی از آموزش ۱٫۰ (اواخر قرن ۱۸)، آموزش ۲٫۰ (اوایل قرن ۲۰)، و آموزش ۳٫۰ (اواخر قرن بیستم) به آموزش ۴٫۰ و ۵ (اکنون) رسیده است که نسل‌های آموزشی به گونه‌ای هم دوره با ظهور انقلاب‌های صنعتی متناظر نیز بوده است، این استاد بسیجی در ادامه نسل‌های آموزشی را به ترتیب زیر تشریح کرد:  

آموزش نسل ۱٫۰

بیانگر اولین کلاس‌های تدریس تشکیل شده است و از ویژگی‌­های بارز آن: شاگرد و استادی در کلاس‌ها، تدریس و حافظه‌سپاری دانشجو، مرجع علمی بودن استاد و منفعل بودن شاگرد بوده است.

آموزش نسل ۲٫۰

در این نسل آموزش که بسیاری از کلاس‌های متداول امروزی دانشگاه و مدارس ایران از این نسل محسوب می­شود، ویژگی‌های بارز عبارتست از: تدریس زمان­ بندی شده و ارزیابی نسبی با دیگر دانشجویان با استفاده از امتحانات نهایی، استفاده از منابع رسمی در دروس و محور بودن تدریس استاد، منفعل بودن دانشجو و امتحان محور بودن، ارائه آموزش محض.

آموزش نسل ۳٫۰

این نسل آموزش که در برخی دانشگاه‌های برتر کشور تا حدودی اجرا می­ شود، آموزش با هدف تولید دانش است. در این نسل آموزش علاوه بر آموزش محض، پژوهش نیز در اولویت قرار گرفته و استاد به عنوان هدایت کننده و در برخی موارد مشاور مطرح می­ شود، ظهور جستجوهای اینترنتی و انجام پروژه‌های درسی در این نسل از آموزش وجود دارد.

آموزش نسل ۴٫۰ و ۵

با ظهور انقلاب صنعتی چهارم و ظهور تکنولوژی‌های نظیر اینترنت اشیاء، هوش مصنوعی، محاسبات ابری و …، نسل جدیدی از آموزش بر مبنای استفاده از تکنولوژی‌های ایجاد شد که شامل نسل ۴ و ۵ می­ شود. آموزش نسل چهارم دارای ویژگی نظیر دانشجو محور، خلاقیت محور، یادگیری ترکیبی مجازی و حضوری، آموزش مداوم در هر زمان و مکان، افزایش تفکر انتقادی و خلاقانه، کاربرد فناوری‌های نوین نظیر واقعیت مجازی و .. در آموزش، پروژه محور بودن تدریس، حل علمی معضلات منظقه‌ای و … است.

  1. اهمیت و ضرورت آموزش نسل ۴ و ۵

پیشرفت تکنولوژیک بشریت و انقلاب‌های صنعتی متعدد، باعث بروز فناوری‌هایی مانند هوشمندسازی، دیجیتال‌سازی، اینترنت اشیا، واقعیت مجازی‌سازی و … شده و لذا برای همگامی با این پیشرفت‌های صنعتی، سبک و نسل آموزشی قدیمی بایستی با چشم‌اندازی واقع‌گرایانه و آینده‌نگر بازنگری شوند. دانشجویان و دانش‌آموزان باید بتوانند بر توانایی‌های مورد نیاز فناوری‌های پیشرفته تسلط پیدا کنند. لذا پیدایش آموزش نسل چهارم و پنجم مبنایی شد تا دانشجو به جای آموزش محض، به یادگیری فردی و خلاقانه بر مبنای اطلاعات در دسترس بپردازد. 

در آموزش نسل چهارم و پنجم، دوره‌های کوتاه مدت تخصصی به همراه دوره‌های آموزش جانبی نظیر کارآفرینی و تفکر خلاقانه به دانشجویان ارائه می­ شود تا در نهایت فارغ التحصیلان توانایی ارائه راه حل‌های نوآورانه برای چالش‌های اجتماعی فعلی و آینده هستند.

لذا اهمیت آموزش نسل چهارم و پنجم به عنوان آموزشی تعاملی، خلاقیت محور، پروژه محور، قادر به حل معضلات منطقه ­ای، دانش­جو محور و … بسیار نمایان است.  این نسل آموزش نیز دارای چالش­ هایی نظیر توانایی استفاده از تکنولوژی‌ها توسط استاد و دانشجو، آموزش‌های جانبی به منظور تدریس تعاملی، وقف دادن این نسل از آموزش با مشخصه‌های فرهنگی و اجتماعی جامع هدف و … هست که البته این چالش‌ها قابل رفع و مزایای آموزش نسل نوین بسیار فراتر است.

لازم به ذکر است بار دیگر مولفه ­ها و ویژگی‌های آموزش نسل چهارم و پنجم را بیان کنم:

  • آموزش اصلی مهارت محور به همراه دوره‌های کوتاه مدت تخصصی و آموزش جانبی شامل تفکر انتقادی، خلاقیت و نوآوری است
  • کلاس‌های درس دارای چیدمان کنفرانسی و دورهمی بوده و استاد به عنوان یک همکار در کلاس مشارکت دارد
  • روش‌های یادگیری تعاملی و دانشجو محور و شامل کلاس‌های مجازی و حضوری است
  • آموزش میتنی بر حل چالش، تمرین و ارائه مسئله در کلاس است
  • فناوری‌ها نظیر اینترنت اشیا، واقعیت مجازی، واقعیت افزوده و … به عنوان ابزار کمکی در آموزش مطرح است
  • چت بات­ها، نرم افزارهای معلم خصوصی و تدریس‌یار و ربات‌های مجازی به عنوان کمک آموزشی دانشجو استفاده می‌شود
  • آزمایشگاه‌ها و کتابخانه‌های مجازی در سطح دانشگاه و در دسترسی دانشجو قرار می‌گیرد
  • رنگ آمیزی، معماری و نور کلاس‌ها به منظور ایجاد فضایی صمیمی تر و شادتر تغییر می­کند

 

 

    1. جایگاه آموزش نسل ۴ و ۵ در دنیا

    بنابر تحقیقات انجام شده، آموزش هدفمند و متناسب با فرصت‌های شغلی، باعث ارتقای شغل، درآمد و سلامت افراد می‌شود. آموزش نوین و آموزش‌های نسل چهارم و پنجم در دانشگاه‌های برتر جهان به مرور اجرا شده است. بسیاری از مولفه‌های آموزش نسل چهارم و پنجم در این دانشگاه‌ها پیاده‌سازی شده است و برخی از دانشگاه‌های امریکا نیز گام‌های جدی در ایجاد دانشگاه در دنیای مجازی متاورس نموده‌اند.

    از طرفی در سطح آموزش و پرورش نیز، کشورهای اروپایی اقدام به پیاده‌سازی گام به گام آموزش نوین نموده‌اند. کلاس‌های آموزشی با ابزارهای پیشرفته نظیر واقعیت مجازی و افزوده در این کلاس‌ها به منظور تجسم بهتر و آموزش واقعی‌تر گسترش یافته است

 

 

 

 

 

جایگاه آموزش نسل ۴ و ۵ در ایران

پژوهش و بررسی در این حوزه انجام نشده است و متاسفانه دانشگاه‌های انگشت شماری اقدام به مطالعه و شناخت و پیاده‌سازی آموزش نسل چهارم و پنجم نموده‌اند.

آموزش نسل ۴ و ۵ در دانشگاه (سرمایه لازم، زیرساخت‌ها و تربیت نیروی انسانی 

برای اجرای آموزش ۴٫۰ و ۵، سه حوزه سرمایه‌گذاری کلیدی در آموزش وجود دارد، از جمله: مکانیزم‌های ارزیابی جدید. پذیرش فناوری‌های جدید یادگیری و توانمندسازی نیروی کار آموزشی.

به عبارت دیگر در حوزه نحوه برگزاری تعاملی و چالش محور کلاس‌های درس و ارزیابی مداوم در سرتاسر دوره آموزش، می ­توان با ارائه کلاس‌های آموزشی متعدد، بستر مناسب را برای تفهیم استاد و دانشجو در نظر گرفت.

از طرفی در زمینه استفاده از تکنولوژی‌های پیشرفته نظیر واقعیت مجازی، واقعیت افزوده و … نیاز به سرمایه‌گذاری مالی و ایجاد زیرساخت است که می‌توان آنرا در گام‌های بعدی و به صورت گام به گام اجرا نمود.

ضرورت آموزش نسل ۴ و ۵ در آموزش و پرورش

آموزش­ های نوین، زمینه‌ساز کارایی بیشتر افراد به منظور پذیرش شغل‌های نوین جهانی و فناوارانه است. از طرفی پیاده‌سازی این دوره آموزشی نیاز به زمان کافی چندساله دارد و بایستی از ابتدایی‌ترین مراحل آموزشی فرد در نظر گرفته شود تا تداخلی با نحوه آموزش پیشین آن نداشته باشد. لذا بهترین زمان چه از نظر توانایی گیرایی دانش‌آموز، چه از نظر مدت زمان اجرا، چه از نظر عدم تداخل با آموزش‌های پیشین و … در آموزش و پروش و شروع فرایند آموزشی فرد است.

البته بازهم متذکر می­ شویم که بایستی تمامی مولفه‌ها و الزامات این نسل آموزشی را در نظر گرفت و لذا بایستی آموزش تعاملی و کار تیمی به مرور برای دانش‌آموزان نهادینه شود و استفاده از تکنولوژی‌های نوین در آموزش در دوره‌های تحصیلی بالاتر وارد آموزش نوجوان شود تا کمترین تضادهای اجتماعی و فرهنگی برای دانش‌آموز ایجاد شود. جالب است نوع کلاس‌های درس قدیمی کشور ما در مکتب خانه‌ها و حتی در حوزه‌های علمیه نیز بر پایه آموزش تعاملی، ارزیابی در کل سال تحصیلی، مباحثه و هم‌اندیشی مشترک بوده که متاسفانه به مرور زمان جای خود را به نحوه تدریس کنونی و متداول در مدارس داده است.  

شروع آموزش نسل ۴ و ۵  از دانشگاه یا آموزش و پرورش

دکتر ناظمی زاده در پایان اظهار کرد: فرایند آماده‌سازی دانشجویان در بستر آموزش نسل چهارم و پنجم نیاز به زمان دارد و به نظر می ­رسد تنها زمان حداقلی به منظور پیاده‌سازی این نوع آموزش و وفق دادن دانشجویان با آن، دوره ۴ ساله کارشناسی است و همین زمان هم با توجه به تداخلات و تضادهای آموزشی با نحوه تدریس در مدارس، کارایی لازم را نخواهد داشت. لذا به نظر می­ رسد با برنامه ریزی مناسب، گام‌به‌گام و با لحاظ ارزش‌های فرهنگی و مذهبی کشورمان، می­ توان سبکی مشابه مکتب خانه‌های قدیمی را در مدارس اجرا نمود و افرادی دارای خلاقیت و نواوری به جامعه تحویل داد.